“Onderwijs is het krachtigste wapen dat je kunt gebruiken om de wereld te veranderen.“

– Nelson Mandela

Het cliché is waar: Onderwijs is inderdaad het meest effectieve wapen dat je kunt gebruiken om de wereld te verbeteren.

Als er één ding is waar onze samenleving nu naar snakt, dan is het succesvolle onderwijsverbetering. We hebben dringend behoefte aan een onderwijssysteem dat leerlingen, scholieren, studenten en de samenleving daadwerkelijk laat floreren.

Hoe verbeteren we onderwijs? Hoe zorgen we voor succesvolle onderwijsvernieuwing?

In dit artikel geef ik Tips voor Onderwijsvernieuwing.

Je krijgt 9 Manieren om Onderwijs te Verbeteren.

Manier 1: VISIE – Stel eerst vast wat we nu ECHT willen bereiken met onderwijs

Het regulier onderwijs rammelt aan alle kanten. Er is een LERARENTEKORT, de WERKDRUK is slopend en het DOCENTEN-IMAGO is als een baksteen gekelderd.

Wat deze problemen tot een gigantische uitdaging maakt, is dat ze worden veroorzaakt door het onderwijssysteem ZELF.

Er is iets wat wij in de eerste plaats willen beseffen: Alle systemen doen precies waarvoor ze zijn ontworpen. En het onderwijssysteem is daar geen uitzondering op.

Dit is misschien een beetje een gek voorbeeld, maar het maakt wel duidelijk wat ik bedoel: slachthuizen. Een slachthuis is een systeem dat is ontworpen om levende dieren om te zetten in lappen vlees. En dat doen ze ook. Het is niet zo dat een koe het slachthuis in loopt en eruit komt als een mueslireep.

Hetzelfde geldt voor ieder ander systeem. Een bierbrouwerij is bedoeld om bier te produceren en doet dat ook. Iedere keuze in het productieproces van een bierbrouwerij is erop gericht bier te produceren en geen fles bleekmiddel.

Het punt is:

Als je een systeem ontwerpt om bepaalde dingen te doen, wees dan niet verbaasd dat het dat ook daadwerkelijk gaat doen.

Een systeem produceert waarvoor het is bedoeld:

Als je een schoolsysteem ontwerpt dat is gebaseerd op conformiteit en dat creativiteit onderdrukt, wees dan niet verbaasd dat leerlingen langzaam maar zeker hun creativiteit en onafhankelijkheid verliezen.

Als je een testcultuur hanteert die gebaseerd is op standaardisatie en vergelijking, wees dan niet verbaasd dat leerlingen onzeker, gefrustreerd en ontmoedigd raken.

Als je scholieren hun gehele schooltijd voornamelijk geconfronteerd met een mentaliteit van “Dit is hoe het hoort” in plaats van “Dit is hoe het zou kunnen zijn”, wees dan niet verbaasd dat ze hun geloof in een betere wereld verliezen.

En als je leraren drukt in een schoolcultuur die wordt gedreven door standaard lesmethodes en testresultaten, wees dan niet verbaasd dat het docenten-imago keldert en docenten kampen met overmatige stress en zelfs burn-outs.

Met andere woorden: Succesvol onderwijs begint met uittekenen wat we dan precies willen met onderwijs!

Onderwijsverbetering begint met een succesvolle onderwijsvisie die beschrijft WAT we met het onderwijssysteem willen bereiken en HOE we dat voor elkaar krijgen.

Als we écht nationaal (en het liefst internationaal) succesvolle verbetering van onderwijs willen bereiken, hebben we een onderwijsvisie nodig waar IEDEREEN aan wil bijdragen.

Het doel van een universele onderwijsvisie is om als collectief ideaal onderwijs te realiseren dat aansluit op de leerbehoeften van ALLE mensen.

Voor een volwaardige visie zijn 3 stappen nodig.

1. Bepaal het fundamentele DOEL van onderwijs.
2. Bepaal de HOOFDFACTOREN van onderwijs
3. Stem alle HOOFDFACTOREN af op het DOEL van onderwijs

Je kunt het vergelijken met het afstemmen van een radio op de juiste frequentie. Eerst bepaal je de frequentie (het doel van onderwijs) en daarna draai je aan de knoppen (de hoofdfactoren van onderwijs) om de radio op de juiste frequentie te krijgen.

De onderwijsvisie is als het afstemmen van de radioknoppen op de juiste frequentie.

Laten we de stappen kort behandelen…

Als het gaat over de vraag wat nu eigenlijk het DOEL is van onderwijs, is dit één van de meest gehoorde uitspraken:

“We willen leerlingen een plek bieden in de maatschappij”.

En hiermee slaan we de plank volledig mis…

In de praktijk houdt deze uitspraak in dat we leerlingen slechts onderwijzen in enkele cognitieve vakgebieden – taal, schrijven, spelling, rekenen, wiskunde – om ze voor te bereiden op een OPLEIDING, die dan hopelijk zal leiden tot een BAAN.

Ondertussen worden persoonlijke talenten, kwaliteiten passies en interesses genegeerd. Ook cruciale levensvaardigheden als kritisch denken, autodidactiek, geluk, gezondheid, charisma en ondernemerschap blijven vrijwel onopgemerkt in het onderwijs.

Als je kijkt naar wat er daadwerkelijk op scholen gebeurt, als je kijkt naar wat we daadwerkelijk doen, dan bedoelen we in feite heel iets anders dan we zeggen…

We BIEDEN leerlingen niet een plek in de maatschappij, maar laten leerlingen zich VOEGEN naar de maatschappelijke maatstaven.

In het onderwijs heerst nog steeds voornamelijk een mentaliteit van “dit is hoe het hoort” in plaats van “dit is hoe het zou kunnen zijn”. Onderwijs bereidt scholieren niet voor op een betere toekomst voor volgende generaties, maar leert leerlingen de wereld te behouden zoals we die kennen. En dat brengt ons bij de vraag:

Wat is dan wel het doel van onderwijs?

Er valt heel veel over het doel van onderwijs te zeggen. En je kunt een waslijst aan onderwijsdoelen opstellen. Maar voor dit artikel gaan we het doel van onderwijs strippen, schaven en afpulken tot de kern.

Het klinkt misschien een beetje formeel, maar als je het heel fundamenteel en kernachtig beschrijft, heeft onderwijs in de basis een PRODUCTDOEL (WAT we willen bereiken) en een PROCESDOEL (HOE we het willen bereiken).

Hier komt het PRODUCTDOEL en het PROCESDOEL van onderwijs:

Productdoel: LEVENSEXPERTS

In het onderwijs willen we leerlingen niet slechts opleiden tot werkers, maar tot LEVENSEXPERTS. Een levensexpert is iemand die de kennis en vaardigheden beheerst die nodig zijn voor een bewust, gezond, vrij en vervuld leven (op basis van persoonlijke talenten, passies en kwaliteiten).

Procesdoel: AUTODIDACTISCH

Alles in het onderwijs – didactiek, de leeromgeving, enzovoort – is dusdanig vormgegeven dat leerlingen in zo hoog mogelijke mate worden gestimuleerd in AUTODIDACTIEK, zodat ze een bewust en vervuld leven uiteindelijk in zo hoog mogelijke mate ZELF kunnen realiseren en onderhouden.

Kortom:

Het fundamentele doel van onderwijs is mensen in de samenleving trainen in het worden van een Autodidactische Levensexpert!

So far so good, het doel van onderwijs hebben we voor ogen. Maar daarmee zijn we pas bij het begin, want we lopen tegen een nieuwe uitdaging aan:

Om onderwijs daadwerkelijk te verbeteren, willen we eerst weten wat we eigenlijk allemaal aan onderwijs kunnen verbeteren.

Onderwijs is een veelomvattend en complex systeem. Het is onze uitdaging om helderheid te krijgen in de factoren die samen het onderwijssysteem vormen, zodat we überhaupt weten waaraan we kunnen sleutelen.

Daarna komen we bij de belangrijkste uitdaging. Want zodra we de HOOFDFACTOREN van onderwijs in kaart hebben gebracht, gaan we alle factoren van onderwijs afstemmen op het DOEL van onderwijs.

Daarbij willen we dat alles wat onderwijs is, bijdraagt aan het optimaal begeleiden van leerlingen in het worden van een Autodidactische Levensexpert. Denk aan het curriculum, de leeromgeving, de didactiek en ga zo maar door.

Hoe stemmen we de HOOFDFACTOREN van onderwijs af op het fundamentele DOEL van onderwijs?

Dat vertel ik je in de rest van dit artikel. In de rest van dit artikel ga ik hoofdfactoren van onderwijs behandelen die we gaan afstemmen op het doel van onderwijs. Kortom, ik ga je laten zien hoe we leerlingen opleiden tot Autodidactische Levensexperts!

Tip voor Onderwijsvernieuwing! Wil je specifiek meer leren over de VISIE? Check het artikel over visie op onderwijs.

Manier 2: DIDACTIEK – Leer leerlingen de kunst van autodidactiek

“Leer mij het zelf te doen.”

– Maria Montessori

Wanneer leerlingen het onderwijs verlaten, willen we dat ze de rest van hun leven in staat zijn alles te leren wat ze maar willen. En dat op zo efficiënt en enthousiast mogelijke wijze.

Helaas doet de didactiek in het onderwijs er alles aan zelfstandigheid en leergierigheid eruit te drammen.

Leerlingen wordt van seconde tot seconde opgelegd wat ze moeten doen. Daarbij doen ze dag in dag uit dezelfde routine van lessen die allemaal op elkaar lijken.

Tegen de tijd dat leerlingen de school verlaten, hebben we ze opgezadeld met een leer-allergie.

Dit komt door een grote misvatting over didactiek:

We denken dat didactiek vooral draait om het overdragen van kennis, terwijl didactiek in essentie draait om iets dat vele malen waardevoller is voor leerlingen…

Ik heb het over… leren leren!

Kortom: Het 1# doel van didactiek is AUTODIDACTIEK.

Het primaire doel van didactiek is niet leerlingen dingen leren, maar leerlingen helpen ZICHZELF dingen te leren.

Als docent ben je er om leerlingen te inspireren en hen intensief te begeleiden om… het zelf te doen!

Om het in de treffende woorden van Maria uit te drukken:

Hoe zorgen we ervoor dat leerlingen zelfstandige autodidacten zijn wanneer ze de school verlaten? En hoe zorgen we ervoor dat het leerproces aansluit op ieders individuele behoeften?

Het antwoord is: Dynamische en gepersonaliseerde didactiek.

Dit houdt in dat we de mate van zelfstandigheid aanpassen op de leerbehoeften van de leerling én ondertussen geleidelijk toewerken naar meer zelfstandigheid in de didactiek.

Om een paar voorbeelden te noemen in de praktijk:

Het ene moment geef je leerlingen een INDRUKWEKKENDE LESOPENING over een interessant onderwerp, zodat ze niet kunnen wachten er ZELFSTANDIG mee aan de slag te gaan.

Het andere moment geef je leerlingen een gestructureerde en INSPIRERENDE ACTIVITEIT waarbij een grote nadruk ligt op creativiteit, zelfstandigheid en vindingrijkheid.

En weer een ander moment laat je de structuur juist wat meer los en geef je leerlingen LEERVRIJHEID in een “voorbereide” leeromgeving. Daarbij maken ze bijvoorbeeld zelfstandig hun dagplanning en kiezen ze hun leermaterialen, terwijl jij als docent door de rijke leeromgeving beweegt om leerlingen te begeleiden.

En steeds zoek je de balans tussen STRUCTUUR en ZELFREDZAAMHEID, waarbij je het randje opzoekt van wat leerlingen zelfstandig aankunnen, al dan niet met een beetje hulp van jou als docent!

Tip voor Onderwijsvernieuwing! In het artikel over DIDACTIEK geef ik 7 Didactische Tips voor Goed Onderwijs.

Manier 3: CURRICULUM – Leid leerlingen op tot Levensexperts

Wist je dat muziek positieve effecten heeft op taalontwikkeling? Wist je dat je je gevoel van geluk en dankbaarheid bewust kunt vergroten? Wist je dat charisma een vaardigheid is die je kunt trainen? Wist je dat de kans op gezondheidskwalen aanzienlijk kleiner wordt met een gezond dieet?

Dat zijn nogal relevante zaken waar je van op de hoogte wilt zijn om als bewust mens door het leven te gaan. Echter schijnen ze voor leerlingen en scholieren in het regulier onderwijs totaal irrelevant te zijn.

Een zeer groot probleem in het onderwijs is dat we een onvolledig curriculum* hanteren.

* Een curriculum is een raamwerk met kennis en vaardigheden waarvan we vinden dat deze belangrijk zijn voor leerlingen. Het is een soort levensplattegrond die idealiter NIET allesbepalend is voor wat leerlingen MOETEN leren, maar die WEL richting, houvast en INSPIRATIE biedt om als leerlingen en docenten mee aan de slag te gaan.

Met een beperkt curriculum (dat allesbepalend is voor het dagelijkse programma op scholen) ontnemen we leerlingen de kans om zich te verdiepen in belangrijke kennis en vaardigheden die nodig zijn voor een vervuld, gelukkig, gezond en rijk leven.

Dat komt met name omdat we een verkeerde opvatting hebben over waar het curriculum voor dient.

We hebben de illusie dat het curriculum bestaat om leerlingen de cognitieve vaardigheden te onderwijzen die ze nodig hebben voor een succesvolle OPLEIDING en een succesvolle BAAN.

We denken dat we leerlingen moeten opleiden tot goede werknemers. Echter is een opleiding tot werknemer absoluut niet het enige waar de inhoud van het curriculum om zou moeten draaien…

Een volwaardig curriculum biedt niet slechts de cognitieve vaardigheden voor een OPLEIDING en een BAAN, maar alle kennis en vaardigheden voor een succesvol LEVEN.

Het doel van het curriculum is leerlingen de kennis en vaardigheden bieden voor het worden van een LEVENSEXPERT.

Met een holistisch curriculum bieden we leerlingen niet alleen cognitieve vaardigheden, maar ook spirituele, mentale, fysieke, sociale, financiële vaardigheden en al het andere dat van waarde is om als een levensexpert door het leven te gaan.

En er is goed nieuws:

In de afgelopen 10 jaar heb ik een holistisch én overzichtelijk curriculum ontworpen dat jong en oud kan gebruiken om zichzelf te ontwikkelen tot een Autodidactische Levensexpert. Het curriculum is geschikt voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en alles daarbuiten en daarna.

Ik noem het curriculum De 7 Menselijke Vermogen:

Lijkt het je leuk om De 7 Menselijke Vermogens te gebruiken? Cool! Klik op de knop voor een poster van De 7 Menselijke Vermogens en meer inspirerende posters:

---

Zoals de naam al zegt, bestaat het curriculum uit 7 vermogens die je als mens wilt trainen om een Autodidactische Levensexpert te worden. Het curriculum is zo ingericht dat je binnen de 7 vermogens ALLE kennis en vaardigheden des levens kunt onderbrengen. Spiritualiteit, gezondheid, zelfvertrouwen, charisma, ondernemerschap, autodidactiek, productiviteit, filosofie, maatschappijkritisch denken, wereldverbetering. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is opgenomen in De 7 Menselijke Vermogens opgenomen.

Wanneer scholen in heel Nederland het curriculum De 7 Menselijke Vermogens zouden gaan gebruiken, zou het onderwijs (en de samenleving) een mega metamorfose ondergaan!

Tip voor Onderwijsvernieuwing! In mijn artikel over het CURRICULUM vertel ik je meer over het verbeteren van het curriculum in het onderwijs én geef ik een onderbouwing van De 7 Menselijke Vermogens. Daarnaast krijg je in dit artikel ook meer dan 10 voorbeeldlessen om het nieuwe curriculum meteen te gebruiken in de praktijk!

Manier 4: TOETSING – Ervaring en progressie vieren (in plaats van veroordelen)

Leraren zeggen weleens heel politiek correct:

“Leerlingen leren hier voor het leven!”

Ze zullen het ongetwijfeld goed bedoelen. Toch hoef je maar 10 minuten in een willekeurige school rond te lopen om te zien dat leerlingen er niet leren voor het leven. Leerlingen leren op school om te “scoren”, om een diploma te halen, en om te “slagen”.

Toetsen, tentamens, examens, cijfers. Dat is alles waar het om draait in de toxische testcultuur van het onderwijs.

Er is een grote misvatting ontstaan in het onderwijs:

Als tegenwoordig de gestandaardiseerde testscores van een school hoog zijn, denken mensen dat de school excellent is. En als de gestandaardiseerde testscores van een school laag zijn, ziet men het automatisch als een zwakke school.

In beide gevallen zijn die evaluaties niet representatief voor de kwaliteit van onderwijs, omdat de kwaliteit van het onderwijs wordt gemeten met onbetrouwbare en invalide meetinstrumenten.

Een toets zegt heel weinig over de talenten, leerervaringen en kwaliteiten van een leerling. In feite zegt het vooral iets over het vermogen van een leerling om een toets te maken en leerstof te reproduceren.

En ik kan je iets vertellen wat iedereen in zijn onderbuik al weet:

De grootste kunstenaars, de beste schrijvers, de meest succesvolle ondernemers en de meest geniale wetenschappers zijn bijna nooit mensen die de beste cijfers haalden.

Als invaller in het basisonderwijs kom ik iedere werkdag leerlingen tegen met fantastische talenten, kwaliteiten, passies en interesses.

Maar we zien ze niet…

In het onderwijs maken we belangrijk wat we kunnen meten, in plaats van dat we meten wat werkelijk belangrijk is.

Alleen al als we toetsing verbeteren in het onderwijs, zal onderwijs er drastisch op vooruitgaan. Maar hoe verbeteren we toetsing?

In de basis heeft toetsing een transformatie nodig van GESTANDAARDISEERD VERGELIJKEN naar BESCHRIJVEN.

Goede toetsing gaat NIET over 10.000 leerlingen die allemaal hetzelfde hokje moeten aanvinken, maar 10.000 mogelijkheden hebben om je talenten en kwaliteiten te vieren.

In feite werkt toetsing precies zoals het in het echte leven ook gaat:

• Hoe bewijst een online ondernemer zijn kwaliteiten? Door artikelen te schrijven, zijn ervaringen te delen en kwalitatief hoogwaardige producten aan te bieden.
• Hoe bewijst een kunstenaar zijn kwaliteiten? Door een portfolio bij te houden, een tentoonstelling te geven of bijvoorbeeld zijn of haar atelier open te stellen voor publiek.
• Hoe bewijst een onderwijskundige zijn kwaliteiten? Door bijvoorbeeld (wetenschappelijke) artikelen te delen, boeken te schrijven en lezingen te geven.

Producten en beschrijvingen van ervaringen geven meer inzicht in kwaliteiten van een persoon dan een cijfer of een andere vorm van gestandaardiseerd vergelijken.

In het onderwijs willen we de ontwikkeling van leerlingen niet inzichtelijk maken met standaardisatie, maar met transparantie. En niet met vergelijkingen, maar met beschrijvingen.

Tip voor Onderwijsvernieuwing! In het artikel over het verbeteren van toetsing in het onderwijs geef ik 4 Praktische Manieren om Succesvol te Toetsen, om zo de toxische testcultuur in het onderwijs te elimineren.

Manier 5: LEEROMGEVING – Bied leerlingen aantrekkelijke ruimtes en materialen

WAAR en WAARMEE je leert, is een sleutelfactor in HOE je leert.

Helaas is de leeromgeving in het onderwijs altijd al een ondergeschoven kindje geweest.

We kunnen niet langer blijven leren in de grijze hokken van 10 bij 10 meter waarin leerlingen in rijtjes achter een tafel zitten met hun neus naar het schoolbord of in een standaard schoolboek.

Het wordt zo langzamerhand tijd dat we ons realiseren dat traditionele klaslokalen achterhaald zijn.

Schoolgebouwen willen we ontwerpen op basis van de leerbehoeften van leerlingen en de natuurlijke manier waarop ze leren.

We willen dat de leeromgeving in het onderwijs zoveel mogelijk een fysieke manifestatie is van een holistisch curriculum en natuurlijke didactiek.

Met andere woorden:

Als we leerlingen willen grootbrengen tot AUTODIDACTEN, hebben we een leeromgeving nodig die zelfstandigheid stimuleert. Dus niet de één na de andere voorgekauwde methodeles, maar dynamische ruimtes waarin leerlingen een grote mate van vrijheid en verantwoordelijkheid hebben.

Als we leerlingen willen grootbrengen tot LEVENSEXPERTS, hebben we ruimtes en materialen nodig waarmee ze alle vaardigheden kunnen ontwikkelen die ze nodig hebben om een bewust en vervuld leven te leiden. Dus niet alleen schoolboeken, maar ook een gitaar, een podium, een laptop, een canvas en “coaches” die hen hierbij begeleiden.

We willen een rijke leeromgeving ontwerpen waarin leerlingen de ruimtes en materialen tot hun beschikking hebben om het maximale uit hun leerprocessen te halen.

Met de leeromgeving willen we leerlingen de voorwaarden bieden om zichzelf te ontplooien tot een Autodidactische Levensexpert.

Een voorbeeld van een inspirerende leeromgeving is Agora in Roermond.

Deze leeromgeving van Agora is in hoge mate “zelfvoorzienend.” Dat betekent dat de voorwaarden zijn geboden om leerlingen zelfstandig te laten leren. Zo werkt de school niet met klaslokalen, maar met flexibele werkplekken en verschillende ruimtes om aan de slag te gaan met een specifieke vaardigheid.

Tip voor Onderwijsvernieuwing! In dit artikel over een rijke leeromgeving ontdek je 5 Tips om de Leeromgeving te Verbeteren in het Onderwijs.

Manier 6: ORGANISATIE – Maak onderwijs “zelfvoorzienend”

We sturen gemengde boodschappen naar onze leerlingen als we zeggen dat we in een vrije wereld leven en hen tegelijkertijd dwingen te conformeren in een massaal, gecentraliseerd, onpersoonlijk, mens-onvriendelijk en fabrieksmatig schoolsysteem.

We zeggen:

“Je bent vrij, maar je moet wel verplicht doen WAT, WAAR, WANNEER en HOE ik het zeg. 12 jaar lang, 40 weken per jaar, 5 dagen per week, 6 uur per dag.”

Tegelijkertijd willen we leerlingen natuurlijk ook niet aan hun lot over laten. In de organisatie van onderwijs – dus onderwijstijd, planning, jaarovergangen en groepsindeling van leerlingen – willen we een balans vinden tussen voldoende structuur en zelfredzaamheid voor leerlingen.

De beste metafoor om succesvolle onderwijsverbetering van de onderwijsorganisatie te illustreren, is de overgang van een rol als FABRIEKSMEDEWERKER AAN DE LOPENDE BAND naar een ZELSTANDIG ONDERNEMER.

Geef de organisatie van onderwijs een transformatie van FABRIEKSGERICHT naar ONDERNEMINGSGERICHT.

Kortom, laat een doorsnee schooldag meer lijken op een dag uit het leven van een zelfstandig ondernemer dan op een dag uit het leven van een fabrieksmedewerker aan de lopende band.

Aan een lopende band…

• Zit je op dezelfde plek.
• Doe je continu hetzelfde werk.
• Werk je niet tot nauwelijks samen.
• Werk je op de automatische piloot.
• Wordt je creativiteit niet benut.

In een zelfstandige onderneming…

• Werk je waar je maar wilt.
• Plan je je eigen dag.
• Heb je motivatie om te blijven leren en groeien.
• Werk je (waar nodig) samen.
• Heb je de behoefte kwalitatief sterke producten te creëren.
• Word je gestimuleerd vindingrijk en creatief te zijn.
• Deel je je creaties en innovaties met anderen.

Om leerlingen de ervaring van een zelfstandige onderneming te geven, is een ZELFVOORZIENENDE organisatie van onderwijs nodig, waarbij leerlingen zoveel mogelijk zichzelf kunnen redden zonder noodzakelijke inbreng van volwassenen.

Manier 7: DOCENTEN – Van onderwijzer naar levenscoach

Je kunt een prachtige school bouwen en het meest gedetailleerde curriculum gebruiken. Toch zijn we voor goed onderwijs afhankelijk van Legendarische Docenten die De Geheimen van Legendarisch Lesgeven in het onderwijs begrijpen.

Over de rol van docenten in het onderwijs heerst een groot misverstand:

In het onderwijs hebben we het idee dat leraren er “slechts” zijn om te ONDERWIJZEN.

We lijken soms te denken dat leraren programmeurs zijn die informatie maar gewoon moeten downloaden in het hoofd van leerlingen.

Eén van de zeer kwalijke problemen met de traditioneel onderwijzen is echter dat je leerlingen niet alleen onderwijst over taal of rekenen…

Wat je leerlingen impliciet onderwijst, is dat leren meestal EENTONIG en SAAI moet zijn, dat je voor kennis AFHANKELIJK bent van een autoriteit, dat je vooral niet KRITISCHE VRAGEN moet stellen of ALTERNATIEVE BRONNEN moet zoeken en gewoon klakkeloos moet aannemen wat er in het SCHOOLBOEK staat.

Zonder dat we er erg in hebben, onderwijzen we leerlingen iedere schooldag in AANGELEERDE HULPELOOSHEID.

Met alle gevolgen van dien…

Tegen de tijd dat leerlingen de volwassenheid naderen, zijn velen niet in staat zelfstandig onderzoek te doen, kritische vragen te stellen en überhaupt te genieten van leren.

Hun ZELFSTANDIGHEID en LEERENTHOUSIASME is er in het onderwijs zorgvuldig uit gedrild.

Ik zeg dan ook weleens tegen docenten:

Een goede onderwijzer is GEEN onderwijzer.

En ik begrijp het als je je nu afvraagt:

Wat ben je dan wel als docent in het onderwijs? Wat is de functie als docenten tijdens de gemiddelde schooldag?

Om zelfstandigheid te stimuleren, leren leerlingen in het onderwijs idealiter zoveel mogelijk zelfstandig in een zelfvoorzienende leeromgeving. Als docent ben jij er om hen daarbij te begeleiden.

Zelfstandigheid stimuleren, betekent niet dat je leerlingen aan hun lot overlaat. Het betekent juist dat je onderwijs zoveel mogelijk aanpast op de persoonlijke leerbehoeften van de leerlingen. En dat vraagt om een verschuiving in de rol die je bekleedt als docent:

Vervang de statische rol als ONDERWIJZER door de dynamische rol als COACH.

Hoe ziet dat eruit in de praktijk?

In de rol van ONDERWIJZER bestaat een schooldag voornamelijk uit een afwisseling van klassikale instructies geven en leerlingen begeleiden bij zelfstandige werktijden.

In de rol van COACH heb je geen statische afwisseling van lesinstructies en werktijden, maar pas je onderwijs veel nauwkeuriger aan op de persoonlijke leerbehoeften van leerlingen.

Om een paar praktische voorbeelden van situaties te noemen vanuit je rol als coach:

• Het ene moment zit je met een klein groepje leerlingen een dagplanning te maken of voortgangen te bespreken.
• Een ander moment doe je een inspirerend experiment als opzetje voor bijvoorbeeld een scheikundig onderzoeksproject.
• Weer een ander moment loop je rond door de ruimte met flexibele werkplekken om leerlingen waar nodig individuele begeleiding te geven.
• En buiten de lestijd ontwerp je bijvoorbeeld een indrukwekkende les om de leerlingen de volgende schooldag te inspireren over een belangrijke levensvaardigheid.

Een belangrijke nuance:

De transformatie in het onderwijs van traditionele onderwijzers naar coaches betekent niet dat ONDERWIJZEN nooit meer zal plaatsvinden…

Zeker niet.

Met een succesvolle didactische aanpak kan klassikaal lesgeven heel effectief, inspirerend en leerzaam zijn.

Ook zijn er leerlingen die ontzettend van klassikaal onderwijs genieten. Persoonlijk vond ik het bijvoorbeeld fantastisch om naar mijn geschiedenisdocent te luisteren. En het is niet voor niets dat mensen graag naar Ted Talks kijken…

Waar het om gaat, is dat we de rol van de docent vele malen DYNAMISCHER maken. Het gaat erom dat we het prachtige docentenberoep veel meer aanpassen op de persoonlijke leerbehoeften van leerlingen.

In de rol van coach heeft een docent meer impact op leerlingen dan een onderwijzer ooit kan hebben.

Tip voor Onderwijsvernieuwing! Wil je meer weten over hoe je als docent het verschil maakt voor leerlingen? In mijn artikel met Tips voor Docenten geef ik je 6 Geheimen van Legendarisch Lesgeven.

Manier 8: LEIDERSCHAP –  Van manager naar visionair onderwijscoach

Onderwijsverbetering wordt alleen werkelijkheid als het door het onderwijspersoneel wordt geleefd. En daarvoor zijn leiders nodig. Een krachtige leider kan individuen en groepen mensen in beweging brengen en zo het onvoorstelbare mogelijk maken. En dat brengt ons bij een klein detail met grote gevolgen:

Er is een belangrijk verschil tussen “leiderschap” en “management.”

Leiderschap gaat over visie; management gaat over implementatie.

Beide zijn essentieel. En het is niet zo dat de ene belangrijker is dan de andere…

Het probleem is dat de meeste scholen een grote nadruk hebben op MANAGEMENT in plaats van VISIONAIR LEIDERSCHAP.

Daarmee bedoel ik dat de meeste schooldirecteuren de functie hebben om de organisatie van de school in goede banen te leiden. Dat is een enorme verantwoordelijkheid waar ik grote bewondering voor heb.

Echter is leidinggeven aan succesvolle onderwijsverbetering iets anders dan een bestaande organisatie goed onderhouden.

Onderwijsverbetering kan alleen plaatsvinden door een verschuiving van management naar VISIONAIR LEIDERSCHAP.

Schoolleiders bekleden dus niet alleen de functie van manager, maar ook van VISIONAIR ONDERWIJSCOACH die onderwijspersoneel motiveert, begeleidt en coacht bij het realiseren van succesvolle onderwijsverbetering.

Het doel van schoolleiders is hun school tot een leeromgeving maken waar leerlingen daadwerkelijk worden opgeleid tot Autodidactische Levensexpert.

En het is aan schoolleider de uitdaging om een schoolteam van Legendarische Docenten te vormen, die in staat zijn leerlingen tot Autodidactische Levensexperts op te leiden.

Manier 9: ONDERWIJSBELEID – Faciliteer de onderwijstransformatie

Wat schoolgemeenschappen ook doen om onderwijs te verbeteren, ze worden onvermijdelijk beïnvloed door nationaal en internationaal beleid.

Een onderwijsrevolutie is pas écht voltooid als ONDERWIJSBELEID is inbegrepen.

Onderwijsbeleid heeft tot nu toe voornamelijk een controlerende functie. In de vorm van De Onderwijsinspectie worden scholen gecontroleerd op kwaliteit. Hierin willen we een transformatie maken van CONTROLEREN naar FACILITEREN.

Onderwijsbeleid is in essentie niet een bureaucratische inspecteur maar een kritische, behulpzame en aanmoedigende vriend.

Het doel van onderwijsbeleid is succesvolle onderwijsverbetering op alle mogelijke manieren faciliteren en onderhouden.

Dit zijn enkele praktische suggesties voor onderwijsbeleid:

• Onderwijspersoneel meer VRIJHEID bieden en het administratieve takenpakket van docenten elimineren.
• Een WEBSITE ontwerpen met een overzicht van de universele onderwijsvisie. (Echter is de website waarop je je nu bevindt – MeesterMetMissie.nl – daarvoor uitermate geschikt.) 😉
• Praktische HANDREIKINGEN bieden voor het gebruik van een holistisch curriculum.
• Het COACHEN van onderwijspersoneel in het realiseren van de onderwijstransformatie en het worden van een Legendarische Docent.

En, ja, natuurlijk: ook geld is nodig. Toch zullen de problemen in het onderwijs pas worden verholpen als we het bestaande onderwijssysteem niet slechts financieel tegemoetkomen, maar succesvol transformeren.

En wat ik nu ga zeggen klinkt misschien als een cliché, maar ik ben er heilig van overtuigd dat succesvolle onderwijsverbetering alleen kan plaatsvinden als we ZELF de verandering zijn die we willen zien in het onderwijs. Laten we samen werken aan een succesvolle transformatie van onderwijs. En, bovenal…

Laat de onderwijsrevolutie plaatsvinden in het hol van de leeuw: bij leraren, schoolleiders en ander onderwijspersoneel op scholen in de onderwijspraktijk!

Op deze website wil ik onderwijsverbetering graag toegankelijk maken. Daarom heb ik Het Onderwijs Transformatie Pakket voor je ontworpen.

In dit gratis pakket krijg je:

• Een E-BOOK met mijn 7 beste lessen en verhalen als schoolmeester.
• Een holistisch CURRICULUM dat ik gebruik om leerlingen (en mezelf) op te leiden tot autodidactische levensexperts.
• Een CHECKLIST met een overzicht van alles wat we in het onderwijs willen verbeteren.

Download gratis Het Onderwijs Transformatie Pakket:

Veel plezier,

Nico

---

Check gerelateerde artikelen