“Toen ik 5 jaar oud was, vertelde mijn moeder mij dat geluk de sleutel was tot een goed leven. Toen ik naar school ging, werd mij gevraagd wat ik later wilde worden. Ik schreef op: ‘gelukkig’. Ze vertelden mij dat ik de opdracht niet begreep, en ik vertelde hen dat ze het leven niet begrepen.”
– John Lennon
Een succesvol curriculum ontwerpen is een van de grootste struikelblokken in het onderwijs.
Al jaren zijn er vele panels van leraren, onderwijskundigen en andere betrokkenen zich aan het buigen over het helse karwij van het ontwerpen van een curriculum voor het onderwijs.
Maar we lijken er maar niet uit te komen met zijn allen.
Waarom is curriculumvernieuwing niet succesvol? En waarom is het conventionele curriculum in het onderwijs niet geschikt?
In dit artikel geef ik je 5 redenen waarom het conventionele curriculum en curriculumvernieuwing (vooralsnog) niet succesvol zijn.
Reden 1: Geen WETENSCHAPPELIJKE onderbouwing
Een van de meest voor de hand liggende problemen met het curriculum is dat het onvolledig is.
Het conventionele curriculum wordt gedomineerd door een beperkt aantal onderwerpen, waarvan wordt gedacht dat ze VANZELFSPREKEND belangrijk zijn.
Elk onderwijssysteem op aarde heeft dezelfde hiërarchie van onderwerpen. Het maakt niet uit welk onderwijssysteem je bezoekt. Je zou denken dat het verschillend is, maar dat is het niet.
Aan de top staan talen en wiskunde, dan de geesteswetenschappen, en op de bodem liggen de kunsten. Overal op aarde. En in vrijwel elk systeem is er ook een hiërarchie binnen de kunsten. Kunst en muziek krijgen normaal gesproken een enigszins hogere status op scholen dan theater en dans. Er is geen onderwijssysteem op de planeet dat leerlingen elke dag leert acteren en dansen zoals we ze wiskunde leren. Waarom?
We gaan er blindelings vanuit dat enkele vakgebieden – met name taal en rekenen – het onderwijs moeten domineren.
Ik denk dat wiskunde belangrijk is, maar dat geldt ook voor acteren, gezondheid, spiritualiteit, ondernemen, zelfvertrouwen, sociale vaardigheden, stemgebruik, muziek, zingen en dansen. Kinderen zingen en dansen de hele tijd als ze mogen, dat doen we allemaal. We hebben (bijna) allemaal een lichaam en een stem, nietwaar? Heb ik een les biologie gemist?
We kunnen leerlingen niet jarenlang grammaticaregels laten oefenen, wiskundige formules laten berekenen, historische jaartallen laten stampen en economische begrippen laten leren en ervan uitgaan dat ze dan wel een bewust, gelukkig, gezond, kritisch en creatief mens zullen zijn. Toch gaan we er blindelings vanuit dat cognitieve kennis in het brein van een leerling stampen het enige is wat ertoe doet.
Er is geen logische onderbouwing voor de invulling van het curriculum.
Overigens zijn er wel initiatieven voor curriculumvernieuwing op basis van alternatieve onderwijsprincipes…
Neem bijvoorbeeld de 21ste-eeuwse vaardigheden. In 2006 werd door de overheid de 21ste-eeuwse vaardigheden (of 21st century skills) geïntroduceerd. Dit zijn 11 competenties die leerlingen nodig hebben om succesvol deel te nemen in de maatschappij van de toekomst.
Het idee achter dit alternatieve curriculum is dat kennis van vandaag morgen alweer achterhaald is, en dat het beter is om ons te focussen op skills die gedurende je hele leven waardevol blijven.
Laten we dit voorop stellen: dat is een uitstekend initiatief! En, inderdaad, een belangrijk aspect van curriculumontwikkeling is meer nadruk leggen op HOE te denken dan op WAT te denken.
Toch zijn er enkele kanttekeningen die geplaatst dienen te worden bij de 21ste-eeuwse vaardigheden.
Zo benadrukt de 21e-eeuwse-vaardighedenretoriek dat parate kennis MINDER BELANGRIJK wordt, omdat we door de digitale revolutie toch alle informatie direct kunnen opzoeken. Dit is een misvatting.
Het tegenovergestelde is waar: Kennis wordt juist STEEDS BELANGRIJKER om de waarde (betrouwbaarheid en bruikbaarheid) van de tsunami aan informatie te beoordelen. Onwetendheid over bepaalde kennisgebieden maakt betrouwbare kennisverwerving ontzettend moeilijk.
Als mens kom je diep in de problemen zonder betrouwbare kennis.
Neem kennisgebieden als gezonde voeding, esoterie en maatschappijkritiek. Het collectief lijden in onze samenleving is mede het gevolg van het ontbreken van deze cruciale kennisgebieden in het onderwijs. Waarom zouden we leerlingen wel “mediawijs” maken, maar niet sociaal, financieel, fysiek, medisch, mentaal en spiritueel wijs?
De 21e-eeuwse vaardigheden zijn nuttig, maar als geheel niet voldoende om leerlingen groot te brengen tot “Autodidactische Levensexperts”.
Door gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt het aan volledigheid. Ook in dit vernieuwende curriculum is niet duidelijk waarom per se voor deze set aan skills is gekozen.
Leestip! Check mijn artikel over het verbeteren van het curriculum. Een succesvol curriculum ontwerpen vraagt om logica. Je verzamelt niet zomaar enkele vaardigheden die belangrijk zijn, maar ontwerpt een raamwerk op basis van menselijke levensbehoeften en levensdoelen. In het artikel over curriculumverbetering laat ik je zien hoe je dat doet!
Reden 2: Een MYTHISCH onderwijsverhaal
De onvolledigheid van het conventionele curriculum komt voort uit een mythisch onderwijsverhaal dat door heel veel mensen als de waarheid wordt beschouwd. Desondanks is het niet waar en nooit waar geweest.
Het verhaal gaat als volgt:
Academisch onderwijs staat bovenaan de intelligentie-hiërarchie. Van de basisschool tot een vervolgopleiding is onderwijs een soort reis naar academisch succes. En als we zoveel mogelijk succesvolle academici hebben, zal de samenleving floreren.
We geloven in een mythe die onterecht stelt dat succes gelijk staat aan een academische opleiding en een succesvolle baan, in plaats van een bewust, gezond en vervuld leven.
Als buitenaardse wezens een willekeurige school zouden binnenlopen en zich zouden afvragen:
“Wat doen jullie hier? Waar is onderwijs voor?”
Dan zou je de buitenaardse wezentjes dit als eerlijk antwoord moeten geven:
Het hele doel van regulier onderwijs over de hele wereld is om universiteitsprofessors te produceren.
Als je naar de output kijkt, naar wie de zogenaamde winnaars zijn, is onderwijs een opleiding tot academicus.
En ik hou van universiteitsprofessoren – ben zelf ook onderdeel van het academische wereldje geweest en kan er ontzettend van genieten – maar we moeten ze niet verheerlijken als het hoogtepunt van de menselijke beschaving.
Academische vaardigheden zijn een VORM van intelligentie, niet de HOOGSTE vorm van intelligentie, en zeker niet de ENIGE vorm van intelligentie.
Moet je nagaan: We leven in een waanzinnig destructieve samenleving. Lijden, conflict, ziekte, depressie en misleiding liggen overal op de loer. En toch bereiden we leerlingen nog steeds niet voor op het leven, maar op een zogenaamd “hoge” opleiding die mogelijk kan leiden tot een zogenaamd succesvolle baan!
We gebruiken onderwijs met name om het brein van leerlingen, scholieren en studenten te vullen met beperkte kennis en vaardigheden in plaats van ze de levensvaardigheden te leren die hun leven verrijken en ze te waarschuwen voor de valse waarden in onze maatschappij.
Leerlingen worden in feite niet in hun levenswijsheid gestimuleerd, maar uit hun levenswijsheid onderwezen.
We beroven jonge mensen van een vervuld leven door ze niet te leren wat ertoe doet.
De waarheid is dat onderwijs niet alleen draait om het stimuleren van academische intelligentie, maar ook spirituele, fysieke, mentale, filosofische, sociale en creatieve intelligentie.
Regulier onderwijs is niet zozeer een opleiding tot academicus, maar tot Autodidactische Levensexpert. Het is een opleiding tot zelfvoorzienende mens.
Het curriculum willen we ontwerpen met een focus op een volwaardige voorbereiding op de totaliteit van het leven.
Reden 3: We zijn ONBEWUST ONBEKWAAM
“Het probleem is niet het kind, maar de onderwijzer. Het probleem is dat we onderwijzers moeten onderwijzen.”
– Jiddu Krishnamurti
Wat ik nu met je ga delen, is verreweg de belangrijkste reden voor de problemen met het curriculum in het onderwijs. Het is ook meteen één van de belangrijkste stappen bij het verbeteren van onderwijs.
Over welke ultieme stap bij het verbeteren van onderwijs heb ik het?
Dat ga ik je vertellen aan de hand van een theorie die docenten en onderwijskundigen bekend zal voorkomen: De 4 Leerfases van Maslow. Dat is een theorie die beschrijft door welke leerfases je gaat bij het leren van nieuwe vaardigheden.
Neem bijvoorbeeld een vaardigheid als gitaarspelen…
In het begin weet je nog niet dat je het niet kunt, omdat je je er nooit mee bezig hebt gehouden. Je bent dan Onbewust Onbekwaam.
Vervolgens kom je in aanraking met gitaarspelen. Je ontdekt dan dat je het nog niet kunt, maar je wilt het wel graag leren. Je bent dan Bewust Onbekwaam.
Op een gegeven moment beheers je de vaardigheid vrij goed, maar je moet bijvoorbeeld nog veel nadenken over het pakken van de akkoorden. Je bent dan Bewust Bekwaam.
Uiteindelijk kom je op een niveau dat je nauwelijks meer over de akkoordgrepen en het tokkelen na hoeft te denken. Het gitaarspelen gaat vanzelf. Je bent dan Automatisch Bekwaam. *
* In de theorie wordt de laatste fase ook wel Onbewust Bekwaam genoemd, maar ik houd niet van het woord “Onbewust”. Het wekt de indruk dat je niet meer scherp bent op verbeteringen. Daarom spreek ik liever van Automatisch Bekwaam.
Het doet er niet toe of je Jimi Hendrix, Eric Clapton, John Mayer of Nico Miedema erbij pakt…
Dit zijn de 4 leerfases die de gitaarvirtuozen uit de muziekgeschiedenis allemaal hebben doorlopen:
| Fase 1: Onbewust Onbekwaam | Fase 2: Bewust Onbekwaam | Fase 3: Bewust Bekwaam | Fase 4: Automatisch Bekwaam |
| Je weet niet dat je niet kunt gitaarspelen en hebt geen idee wat je eraan kunt doen. | Je weet dat je niet kunt gitaarspelen en gaat beginnen het te leren. | Je kunt vrij goed gitaarspelen en weet wat je kunt doen om er beter in te worden. | Je kunt gitaarspelen en hoeft er tijdens het spelen nauwelijks meer over na te denken. |
En dat brengt ons bij hét grote probleem in het onderwijs…
Want stel nu eens dat we de 4 leerfases van Maslow plaatsen in de context van LEVENSVAARDIGHEDEN…
(Zoals spiritualiteit, mindfulness, productiviteit, gezondheid, charisma, ondernemen en andere cruciale vaardigheden des levens)
Dan zijn dit de 4 leerfases die je doorloopt om door het leven te gaan als een ware Autodidactische Levensexpert:
| Fase 1: Onbewust Onbekwaam | Fase 2: Bewust Onbekwaam | Fase 3: Bewust Bekwaam | Fase 4: Automatisch Bekwaam |
| Je weet niet dat je levensvaardigheden niet beheerst en hebt geen idee wat je eraan kunt doen. | Je weet dat je levensvaardigheden niet beheerst en gaat beginnen het te leren. | Je beheerst levensvaardigheden enigszins en weet wat je kunt doen om er beter in te worden. | Je beheerst levensvaardigheden en hoeft er bij het toepassen niet al teveel meer over na te denken. |
En nu komt de crux!
Want stel nu eens dat we onze samenleving als collectief in één van de 4 leerfases plaatsen op het gebied van “Levensvaardigheid”…
Oké, het is een veralgemenisering, en het geldt lang niet voor ieder individu…
Maar als we voor de bevolking als collectief vaststellen in welke leerfase we zitten, dan zitten we momenteel in… LEERFASE 1.
Met andere woorden:
Als mensheid zijn wij over het algemeen ONBEWUST ONBEKWAAM in de noodzakelijk levensvaardigheden.
We zijn ons er niet van bewust dat we niet bekwaam zijn in alle levensvaardigheden die ertoe doen. Laat staan dat we weten hoe we leerlingen volledig “Levensbekwaam” maken.
Nu is er goed nieuws en slecht nieuws:
Het goede nieuws is dat we op dit moment talloze scholen met talloze leerlingen, scholieren en studenten hebben die allemaal heel graag willen ontdekken dat onze planeet een fantastische leefwereld kan zijn die meer dan genoeg biedt voor iedereen om in tevredenheid en gezondheid samen te leven.
Het slechte nieuws is dat wij – als volwassenen – van wie leerlingen afhankelijk zijn, dat nog niet ontdekt hebben.
Aan de leerlingen ligt het niet; die willen wel.
Echter wordt hun sluimerende passie voor wereldverbetering niet door volwassenen gestimuleerd.
Als schoolmeester in het basisonderwijs zie ik een enorm contrast tussen het optimisme in de klas en het pessimisme onder volwassenen…
Wanneer ik kinderen vraag hoe we een vredige wereld kunnen realiseren, gaan er meteen 20 vingers fanatiek de lucht in. Stuk voor stuk met de meest originele ideeën. Stel je dezelfde vraag aan een volwassene, dan krijg je een bedenkelijke blik en 20 redenen waarom een vredige wereld realiseren onmogelijk is.
Even tussendoor: ben je benieuwd hoe ik leerlingen train in levensvaardigheden? In mijn gratis e-book Meester Met Missie in de Praktijk deel ik een verzameling van mijn 7 beste lessen en verhalen. Download het gratis e-book via de gele knop:
In het onderwijs heerst een mentaliteit van ‘dit is hoe het hoort’ en niet ‘dit is hoe het zou kunnen zijn’.
We zeggen vaak dat kinderen de toekomst hebben, maar als volwassenen leven we helemaal niet naar deze woorden. Wat we werkelijk bedoelen wanneer we dat zeggen, is dat kinderen onze toekomst krijgen.
We bereiden jonge mensen regelrecht voor op het voegen naar de maatstaven van een destructieve samenleving. Met als resultaat een samenleving die een steeds groter gevaar vormt voor zichzelf en de planeet.
Het punt is:
De generatie van de toekomst heeft alle vertrouwen in het realiseren van een betere wereld, maar daarvoor hebben ze wel volwassenen nodig die vertrouwen hebben in hen.
De uitdaging ligt niet bij de leerlingen, maar bij ons – als volwassenen – die ons over het algemeen al hebben overgeleverd aan een pessimistisch wereldbeeld en vastgekoekte dogma’s.
De grootste uitdaging in het onderwijs is onderwijzers (her-)onderwijzen!
Onszelf her-onderwijzen is een uitdagende onderneming. Het vraagt om kwetsbaarheid, een kritische blik en een gezonde dosis passie. Ook kan het betekenen dat we oude overtuigingen soms willen loslaten.
Toch is het her-onderwijzen van onszelf de meest effectieve en noodzakelijke stap naar een bewuste en vredige samenleving. Maar hoe werkt dat?
Hoe gaan we onderwijzers her-onderwijzen?
Kijk, we willen volwassenen niet aan hun lot overlaten…
Wat we nodig hebben, is een grootschalige, effectieve en structurele manier om Legendarische Docenten te “kweken”, die vervolgens de generatie van de toekomst kan helpen bij het realiseren van een samenleving vol Autodidactische Levensexperts.
Het goede nieuws is dat er al een grootschalige, effectieve en structurele manier bestaat…
Ik heb het over… De Lerarenopleiding!
De meest effectieve stap bij het opleiden van Legendarische Docenten is de Lerarenopleiding!
Ik bedoel, ieder jaar melden enthousiaste studenten zich bij de lerarenopleiding omdat ze docent willen worden en maar al te graag De Geheimen van Legendarisch Lesgeven willen ontdekken.
Om een samenleving te realiseren vol Autodidactische Levensexperts, zijn in de eerste plaats Legendarische Docenten nodig die leerlingen überhaupt tot Autodidactische Levensexperts kunnen opleiden!
Een samenleving vol Autodidactische Levensexperts begint bij het opleiden van “Levensbekwame Leerkrachten” die leerlingen in het regulier onderwijs tot Autodidactische Levensexperts kunnen opleiden.
Leestip! In mijn artikel met Tips voor Legendarische Docenten geef ik je praktische voorbeelden en tips om leerlingen te trainen in het worden van een Autodidactische Levensexpert. In dit artikel ontdek je 6 Geheimen van Legendarisch Lesgeven.
Reden 4: Geen integratie in de PRAKTIJK
Wanneer je een nieuw curriculum ontwerpt, wil je uiteraard graag dat het curriculum met plezier wordt gebruikt in de praktijk. En dat gaat niet altijd even makkelijk…
Een schoolvoorbeeld van de moeizame integratie van curriculumvernieuwing is Onderwijs2032. Dit was een project dat toenmalig secretaris van onderwijs Sander Dekker in 2014 lanceerde.
Onderwijs2032 was een nationale brainstorm over wat kinderen moeten leren om in 2032 succesvol te solliciteren voor hun eerste baan. Het was een poging om het onderwijs innovatiever en ondernemender te maken.
In 2016 volgde uit die brainstorm een adviesrapport van socioloog Paul Schnabel:
“Een nieuw kerncurriculum zou voor alle leerlingen moeten bestaan uit een vaste basis van kennis en vaardigheden van Nederlands, Engels, rekenen/wiskunde, digitale vaardigheden en burgerschap en kennis uit de domeinen Taal & Cultuur, Natuur & Technologie en Mens & Maatschappij. Daarnaast omvat het kerncurriculum ook vakoverstijgende vaardigheden: creëren, kritisch denken, probleemoplossend vermogen, leervaardigheden en samenwerken.”
Ondanks de goede bedoelingen van Onderwijs2032 pakte het plan helaas niet goed uit. Hoe kwam dat?
Nou, niet alleen was het ministerie van onderwijs vergeten leraren te vragen wat ze van de onderwijsvernieuwing vinden. Er was ook veel onenigheid over de inhoud van het plan.
Onderwijs2032 moest dé vernieuwing in het curriculum worden, maar werd helaas een grote flop.
Maar men ging niet zomaar bij de pakken neerzitten…
In de vorm van Curriculum.nu werd de onderwijsvernieuwing nieuw leven in geblazen, maar deze keer met meer inbreng van leraren en schoolleiders.
Curriculum.nu is een initiatief waarbij 100 leraren en 20 schoolleiders samenwerken in negen ontwikkelteams om het curriculum te herzien. De ontwikkelteams richten zich op de voorafgaand vastgestelde vakgebieden Nederlands, Engels, burgerschap, digitale geletterdheid, Rekenen & Wiskunde, Bewegen & Sport, Mens & Natuur, Mens & Maatschappij en Kunst & Cultuur.
Wederom, de bedoeling zijn goed, maar het is uitgelopen op een flop…
Op Onderwijs2032 was al felle kritiek, en dat is niet anders nu het project is omgedoopt tot Curriculum.nu.
De betrokkenheid van leraren en schoolleiders moest vooral aantonen dat er draagvlak is voor de curriculumherziening. Toch was het inschakelen van 100 leraren en 20 schoolleiders geen garantie voor succesvolle curriculumvernieuwing.
Er is geen draagvlak en ondersteuning voor een nieuw curriculum.
De initiatieven slaat niet aan. Leraren zien er weinig in en pakken de initiatieven niet op.
En dat heeft voor een groot deel te maken met de vijfde en laatste reden die ik in dit artikel over problemen met curriculumvernieuwing met je wil delen.
Reden 5: Het curriculum en curriculuminnovatie is niet TOEGANKELIJK
Ergens is het best begrijpelijk dat de gemiddelde schooldag is doordrongen van eenzijdige kennisoverdracht in een beperkt aantal vakgebieden.
Met name in het basisonderwijs zijn taal en rekenen vaak de enige vakgebieden waar lesmethodes van aanwezig zijn in de klas.
Er is een groot gebrek aan toegankelijkheid in het curriculum.
De ontoegankelijkheid van het curriculum begint al in het primair onderwijs. In Nederland gebruiken we voor het basisonderwijs De Landelijke Kerndoelen als curriculum, die aangeven wat leerlingen in een bepaald deel van hun opleiding moeten kennen en kunnen.
Sommige zinnen in het document met de Landelijke Kerndoelen moet je een paar keer overlezen om te weten wat er van de leerlingen wordt verwacht. Als er al leraren zijn die de Landelijke Kerndoelen regelmatig doorlezen…
Als we willen dat in het onderwijs een succesvol curriculum wordt doorgevoerd, dan willen we onderwijspersoneel de praktische handvaten bieden om vanuit een holistische benadering les te geven.
Het is belangrijk dat we dit beseffen:
Docenten willen curriculumvernieuwing graag oppakken, als het maar AANTREKKELIJK, TOEGANKELIJK en PRAKTISCH wordt gemaakt.
Een voorbeeld van een onderwijsinitiatief dat aanslaat in de praktijk is Onderzoekend & Ontwerpend Leren. Dit is een succesvolle didactische werkwijze waarbij leerlingen in de rol worden geplaatst van Onderzoekers en Ontwerpers.
Onderzoekend & Ontwerpend Leren is geen curriculum, maar wel een prachtig voorbeeld van een succesvol onderwijsinitiatief dat in de praktijk veel wordt toegepast door docenten. Persoonlijk maak ik als docent ook met veel plezier gebruik van Onderzoekend & Ontwerpend Leren. Een belangrijke reden daarvoor zijn de aantrekkelijke handreikingen om direct aan de slag te gaan in de praktijk.
Een curriculum ontwerpen is leuk. Maar de belangrijkste uitdaging is een curriculum implementeren.
Dat begint met het maken van:
- Leuke lespakketten, die docenten meteen kunnen gebruiken in de klas.
- Aantrekkelijke posters die het onderwijspersoneel kan ophangen in hun scholen.
- Een grafisch model van het curriculum, zodat docenten in één oogopslag zien in welke vaardigheden ze leerlingen kunnen trainen.
En, bovenal, zijn er Legendarische Docenten nodig die een gezonde dosis passie hebben om leerlingen te trainen in het worden van ware Autodidactische Levensexperts.
Beste docenten, schoolleiders, onderwijskundigen en onderwijsbeleidsvoerders, veel plezier en succes met het ontwerpen en implementeren van een succesvol curriculum!
Download gratis een poster van De 7 Menselijke Vermogens!
In het onderwijs hebben we behoefte aan een holistisch, overzichtelijk en toegankelijk curriculum. Om docenten, schoolleiders en onderwijskundigen te inspireren, heb ik De 7 Menselijke Vermogens ontworpen. Dit is een raamwerk met de 7 vermogens waarin je jezelf als mens wilt trainen om een “Autodidactische Levensexpert” te worden. Met behulp van dit curriculum is het voor jong en oud mogelijk als Autodidactische Levensexpert door het leven te gaan.
Download gratis een poster van De 7 Menselijke Vermogens:
Op de voorkant staan De 7 Menselijke Vermogens die jong en oud kan gebruiken om zichzelf te ontwikkelen tot Autodidactische Levensexpert.
Op de achterkant staat achtergrondinformatie en praktische tips voor docenten die het curriculum in het onderwijs willen gebruiken.
Klik op de gele knop om De 7 Menselijke Vermogens gratis te downloaden:
Check gerelateerde artikelen
