“Vreemde tijden zijn deze waarin we leven, waarin jong en oud in valse scholen wordt onderwezen. En de persoon die de waarheid durft te vertellen, wordt opeens als gek en dwaas aangewezen.”
– Plato
Steeds meer mensen zijn zich ervan bewust dat het onderwijssysteem snakt naar een metamorfose.
Toch is regulier onderwijs sinds de uitvinding van het schoolbord in 1806 nauwelijks veranderd.
Conformiteit, standaardisatie en verveling zijn nog steeds de standaard in het onderwijs.
Nog steeds zitten de meeste leerlingen iedere schooldag gekluisterd in hun schoolbank, met standaard werkschriften voor hun neus, waarbij ze leren over onderwerpen die vanzelfsprekend belangrijk worden gevonden.
Het is zeker niet zo dat onderwijs stilstaat. Overal in de wereld vind je fantastische onderwijsinitiatieven, innovatieve scholen en zelfs complete onderwijssystemen die een succesvolle transformatie doorvoeren op basis van gezonde onderwijsprincipes.
Het probleem is vooral dat het uitzonderingen zijn; het traditionele onderwijssysteem zoals we het gewend zijn is nog altijd dominant.
Waarom veranderen we onderwijs niet? Wat maakt het zo moeilijk onderwijs te verbeteren?
In dit artikel geef ik je 7 redenen waarom onderwijs niet tot nauwelijks verandert.
Reden 1: Een onderwijsvisie uit de 20ste eeuw
Om te beginnen wil ik iets met je bespreken waar ik jaren geleden behoorlijk van ben geschrokken.
Kijk, veel mensen gaan ervanuit dat verplicht onderwijs is ingevoerd als een systeem voor het continu blijven verbeteren van de samenleving.
Wanneer je je echter gaat verdiepen in de geschiedenis van onderwijs, kom je tot ontzettend vreemde ontdekkingen.
We gaan terug naar de 19de eeuw, in de tijd van de industriële revolutie…
Tussen 1896 en 1920 investeerde een kleine groep industriëlen en financiers – samen met hun particuliere stichtingen, zwaar gesubsidieerde universiteitsvoorzitters, onderzoekers en schoolbestuurders – zowaar meer geld aan verplichte scholing dan de regering.
Enkele steenrijken – Carnegie en Rockefeller – hadden de bovenhand. Door hen werd een systeem van “modern” onderwijs ontworpen, zonder enige publieke inspraak of zelfs publieke kennis.
En je schrikt je het apezuur als je leest wat Rockefeller’s General Education Board dacht dat de onderwijsmissie zou moeten zijn…
De nu volgende verklaring komt uit een document uit 1906 met de naam Occasional Letter Number One:
“In onze dromen geven mensen zichzelf met perfecte handigheid aan onze handen. De huidige onderwijsconventies vervagen van onze geest, en ongehinderd door traditie werken we onze eigen goede wil uit aan een dankbaar en responsief volk.”
Ik weet het, dat klinkt niet al te best.
En er komt meer:
“We zullen niet proberen deze mensen of hun kinderen te maken tot filosofen of mannen van leren of mensen van de wetenschap. We hoeven geen auteurs, onderwijzers, dichters of letterkundigen op te richten. We zullen geen grote schilders, muzikanten, advocaten, doctoren, predikers politici en staatslieden zoeken.“
Goed, we doen nog één stukje:
“De taak die we voor onszelf stellen, is heel eenvoudig. We zullen kinderen organiseren en ze leren om perfect te doen wat de vaders en moeders doen op een imperfecte manier.”
Bovenstaande verklaring van de heer Rockefeller is zeker niet de enige die de bedenkelijke onderwijsvisie laten zien van de grondleggers van verplicht onderwijs in de Verenigde Staten en Europa.
Kijk bijvoorbeeld eens wat William Torrey Harris (de Amerikaanse commissaris voor onderwijs aan het eind van de 19e eeuw) dacht wat verplicht onderwijs moest zijn.
In zijn boek The Philosophy of Education schreef hij:
“Negenennegentig van de honderd [studenten] zijn automaten, zorgvuldig in het bewandelen van de voorgeschreven paden, zorgvuldig in het volgen van de voorgeschreven gewoonte. Dit is geen toeval, maar het resultaat van gedegen onderwijs dat, wetenschappelijk gedefinieerd, de consumptie is van het individu.”
Ik raad je aan bovenstaande verklaringen van Rockefeller en Harris een paar keer te lezen om tot je te laten doordringen wat hier mogelijk aan de hand is…
Want het heeft er alle schijn van dat onderwijs oorspronkelijk niet is ingevoerd als systeem voor SOCIALE VOORUITGANG, maar voor SOCIALE CONTROLE.
Het grote probleem is dat het onderwijssysteem in al die tijd nauwelijks is veranderd!
Nog steeds worden we in het onderwijssysteem nauwelijks gestimuleerd in autodidactiek, kritisch denken, spiritualiteit, gezondheid en creativiteit. We worden vooral gestimuleerd in verveling, stress, onzekerheid, apathie, afhankelijkheid, volgzaamheid, conformiteit en blinde gehoorzaamheid.
Als je kijkt naar wat er op scholen gebeurt, en als je naar de OUTPUT kijkt, dan zie je dat verplicht onderwijs nog steeds functioneert als een systeem voor afhankelijkheid.
Het nummer Another Brick in the Wall van Pink Floyd kwam heus niet zomaar uit de lucht vallen; de band wees ons jaren geleden al op onderwijs als systeem dat functioneert voor controle…
En als docenten en schoolleiders willen wij hier hoogstpersoonlijk een stokje voor steken. Laten we als docenten, schoolleiders en andere onderwijsbetrokkenen hoogstpersoonlijk verantwoordelijkheid nemen voor het succesvol transformeren van onderwijs.
Reden 2: Een systeem van controle houdt ZICHZELF in stand
Misschien vraag je je af waarom we dan geen actie ondernemen…
“Als het onderwijssysteem schadelijk is voor mensen, dan willen we het toch zo snel mogelijk veranderen?”
De belangrijkste (en meest tragische) reden dat we onderwijs niet verbeteren, is dat het onderwijssysteem zichzelf in stand houdt.
Zoals je inmiddels weet, is het onderwijssysteem niet gericht op kritisch denken en creativiteit, maar op gehoorzamen en conformeren.
En dat is één van de grote redenen dat wij het met z’n allen zonder enige weerstand in stand houden!
In het onderwijs word je immers onderwezen door onderwijzers, die zijn onderwezen door onderwijzers, die lesmethodes uitvoeren van onderwijsontwerpers, die zijn opgeleid door docenten, die ooit zijn onderwezen door onderwijzers, die zich aan het beleid houden van onderwijskundigen, die zijn onderwezen door onderwijzers, die allemaal een product zijn van hetzelfde onderwijssysteem… Begrijp je het punt?
We conditioneren elkaar om het schadelijke onderwijssysteem van generatie op generatie in stand te houden.
Zoals G. K. Chesterton zei: “Onderwijs is de ziel van de maatschappij omdat het van generatie op generatie wordt doorgegeven.”
En dat is precies wat er gebeurt:
Zonder dat we het doorhebben, houden we een “onbewust onbekwame samenleving” in stand, via schadelijk onderwijs dat we van generatie op generatie aan elkaar doorgeven.
De vraag is: Hoe kunnen we de negatieve cyclus doorbreken?
En het antwoord is verraderlijk simpel:
Onderwijsverbetering begint met het verspreiden van BEWUSTZIJN over de noodzaak van verandering.
De patronen van schadelijk onderwijs doorbreken is een zeer uitdagende opgave, omdat we van generatie op generatie worden geconditioneerd met vastgeroeste overtuigingen en dogma’s.
Toch zit er niets anders op; de enige manier om eruit te breken, is door BEWUSTZIJN te verspreiden over de problemen in het onderwijs.
Reden 3: Een HARDNEKKIGE onderwijsmythe
Je zou zeggen dat het heel eenvoudig is om mensen bewust te maken van wat goed onderwijs is.
Misschien denk je nu wel:
“Als mensen zich niet bewust zijn van wat goed onderwijs is, dan vertel je ze toch gewoon wat goed onderwijs is?“
Helaas is dat eenvoudiger gezegd dan gedaan. De reden daarvoor is dat we geloven in een hardnekkig onderwijsverhaal.
In onze tijd heerst er een verhaal over onderwijs dat als de waarheid wordt beschouwd. Dit is een verhaal dat veel mensen geloven, ook al is het niet waar en nooit waar geweest.
Het verhaal gaat als volgt:
Jonge kinderen gaan voornamelijk naar de basisschool om de basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen te leren. Deze vaardigheden zijn essentieel, zodat ze het goed kunnen doen op de middelbare school. Als ze doorstromen naar het hoger onderwijs en een goede opleiding volgen, zullen ze een goedbetaalde baan vinden en zal de samenleving ook floreren.
Dit verhaal is een gevaarlijke mythe.
In dit verhaal is echte intelligentie wat je gebruikt in academische studies.
De waarheid is:
Academische intelligentie is slechts een vorm van intelligentie.
Academische intelligentie is interessant voor hen die ermee werken. Echter is het maar een fractie van waar het in het leven werkelijk om draait.
Het verhaal van onderwijs zou niet moeten gaan over een reis naar een academische carrière (en meestal een waanzinnige studieschuld), maar een reis naar een gelukkig, gezond en vervuld leven.
Voor een vervuld leven zijn veel meer intelligenties nodig dan academische intelligentie.
Als we mensen écht willen voorbereiden op het leven, willen we ze ook spiritueel, mentaal, fysiek, creatief, sociaal, financieel, autodidactisch én cognitief intelligent maken.
Reden 4: Schijnverandering
“Krankzinnigheid: Keer op keer hetzelfde doen en andere resultaten verwachten.”
– Albert Einstein
Het is heus niet zo dat onderwijs stilstaat; voortdurend wordt er door onderwijsmensen aan onderwijs gesleuteld.
Overal in de wereld vind je fantastische scholen, prachtige onderwijsinitiatieven en inspirerende onderwijsprojecten.
Feit is helaas dat het nog altijd enkele “alternatieven” zijn; traditioneel onderwijs is nog altijd zeer dominant.
Ik moet soms een beetje lachen om de term “alternatieven”. Het ironische van alternatief onderwijs is dat als deze alternatieven de STANDAARD zouden zijn, dat ALTERNATIEVEN helemaal niet nodig zijn…
Het probleem is dat er in het regulier onderwijs meestal geen daadwerkelijke succesvolle onderwijsvernieuwing plaatsvindt.
In de meeste gevallen is er sprake van SCHIJNVERANDERING.
Dat heeft de volgende twee kenmerken:
- De verandering is niet ingrijpend genoeg.
- De verandering is niet gebaseerd op hoe goed onderwijs werkt.
Een voorbeeld van schijnverandering zijn nieuwe lesmethodes die scholen soms aanschaffen.
Natuurlijk bevatten nieuwe lesmethodes prachtige illustraties of betere handreikingen om een rekenles te geven. Maar revolutionair zijn ze meestal niet. Ze zijn in feite precies hetzelfde als het bestaande, maar dan in een fris jasje met net wat betere handreikingen.
Schijnverandering kan soms nog gevaarlijker zijn dan geen verandering. Door alle schijnveranderingen die onderwijspersoneel te verduren krijgt, bestaat er een kans dat je mensen allergisch maakt voor verandering…
Succesvolle onderwijsverbetering vraagt om een nieuwe manier van denken over onderwijs.
Zoals Albert Einstein zei:
“De aanzienlijke problemen die we hebben, kunnen niet worden opgelost op hetzelfde niveau van denken waarmee we ze hebben gecreëerd.“
Succesvolle verandering in het onderwijs kan alleen plaatsvinden wanneer de verandering voortkomt uit EEN SUCCESVOLLE ONDERWIJSVISIE.
Reden 5: Angst en COMFORT
Een andere reden voor weerstand tegen verandering heeft te maken met onze menselijke aard.
Kijk, als mensen hebben we van nature behoefte aan comfort.
In veel gevallen nemen we zelfs liever de nadelen van een belabberde situatie voor lief, dan dat we veranderen, als dat betekent dat we niet uit onze comfortzone hoeven te stappen.
Een veelgehoord excuus om onderwijs niet te veranderen is dat het allemaal wel meevalt en het toch best prima gaat op scholen.
- “Kinderen vinden het toch hartstikke leuk om naar school te gaan.”
- “School is toch een fantastische tijd.”
- “We moeten toch dankbaar zijn dat we naar school kunnen.”
- “Docenten hebben het toch het beste met de leerlingen voor.”
- “Ik heb een prachtige schooltijd gehad hoor.”
En mensen die dit zeggen hebben volkomen gelijk: fantastische leraren en mensen die van onderwijs genieten zijn overal.
Ook persoonlijk kijk ik terug op een fijne schooltijd. En ook ik heb altijd fantastische docenten gehad aan wie ik mooie herinneringen heb en die ik nooit zal vergeten…
Het punt is:
Mooie herinneringen aan fantastische leraren zijn iets anders dan een schadelijk onderwijssysteem.
Het feit dat legendarische docenten bestaan en er mensen zijn die van onderwijs genieten, is geen excuus om onderwijsproblemen te laten voortbestaan.
We nemen voor lief dat kinderen aan school beginnen op hun vierde en dan jarenlang aan een periode van verplichte scholing worden onderworpen. Naar school gaan lijkt als de normaalste zaak van de wereld, net als rechts (of links) rijden.
Echter…
Een massasysteem van verplicht onderwijs is niet iets om voor lief te nemen.
Voor een succesvolle onderwijstransformatie willen we uit onze comfortzone treden. En dan zullen we merken dat deze transformatie van onderwijs ons vroeg of laat veel meer comfort zal geven dan de huidige situatie in het onderwijs.
Zoals Sir Ken Robinson het verwoordt:
“De gevolgen van het in stand houden van het huidige onderwijssysteem zijn tragischer dan we ons kunnen permitteren, terwijl de positieve effecten van een onderwijstransformatie ingrijpender zijn dan we ons kunnen voorstellen.”
En daar kan ik het als collega alleen maar mee eens zijn.
Reden 6: Gebrek aan VISIONAIR LEIDERSCHAP
Voor een ingrijpende onderwijstransformatie is onderwijskundig leiderschap nodig. Een krachtige leider kan vuur in mensen losmaken en zo het onvoorstelbare mogelijk maken.
Overal in de wereld zijn “alternatieve” scholen en andere onderwijsinitiatieven die succesvol zijn. Wat ze gemeen hebben, is dat ze geleid worden door een visionair leider.
Helaas is visionair leiderschap schaars in het onderwijs…
De meeste scholen hebben een grote nadruk op MANAGEMENT in plaats van VISIONAIR LEIDERSCHAP.
Daarmee bedoel ik dat de meeste schoolleiders een focus hebben op het managen van de organisatie. Dat is een enorme verantwoordelijkheid waar ik grote bewondering voor heb.
Het ding is echter:
Leidinggeven aan verandering is iets anders dan een bestaande organisatie managen.
Visionair leiderschap vraagt om veel moed, kwetsbaarheid, passie, deskundigheid en, uiteraard, een succesvolle onderwijsvisie.
Er zijn dan ook relatief weinig mensen die hun hand opsteken om de functie aan te nemen van een VISIONAIR ONDERWIJSLEIDER…
Het is belangrijk dat we in het onderwijs een verschuiving maken van management naar een combinatie van management én visionair leiderschap.
Het is cruciaal dat we visionaire onderwijsleiders kweken die dappere docenten motiveren en coachen bij het realiseren en onderhouden van een succesvolle transformatie in het onderwijs.
Reden 7: We zijn nog aan het LEREN
We zijn alweer aangekomen bij de laatste reden voor de problemen met succesvolle verandering in het onderwijs. Het is een reden die veel inzicht geeft in wat ons staat te doen om onderwijs wél daadwerkelijk te verbeteren.
Ik ga de reden met je delen met behulp van De 4 Leerfases van Maslow. Dat is een theorie die beschrijft door welke fases je gaat bij het aanleren van nieuwe vaardigheden.
In een tabel zien De 4 Leerfases er zo uit:
| Fase 1: Onbewust onbekwaam | Fase 2: Bewust onbekwaam | Fase 3: Bewust bekwaam | Fase 4: Onbewust en bekwaam |
| Je weet niet dat je iets niet kunt en hebt dus ook geen idee wat je eraan kunt doen. | Je weet dat je iets niet kunt en gaat beginnen het te leren. | Je beheerst de vaardigheid enigszins en weet wat je kunt doen om er beter in te worden. | Je beheerst de vaardigheid en hoeft er bij het toepassen niet al teveel meer over na te denken. |
En stel nu eens dat we de 4 leerfases plaatsen in de context van “Onderwijs-deskundigheid”…
Dan ziet dat er ongeveer zo uit:
| Fase 1: Onbewust onbekwaam | Fase 2: Bewust onbekwaam | Fase 3: Bewust bekwaam | Fase 4: Onbewust en bekwaam |
| Je weet niet hoe succesvol onderwijs werkt en hebt dus ook geen idee wat je eraan kunt doen. | Je bent je ervan bewust dat je niet weet hoe succesvol onderwijs werkt en gaat beginnen erover te leren. | Je weet hoe succesvol onderwijs werkt en bent bezig het toe te passen in de praktijk. | Je past succesvol onderwijs volledig toe in de praktijk. |
En nu komt het…
Want stel dat we voor de Nederlandse bevolking als COLLECTIEF vaststellen in welke fase we zitten op het gebied van onderwijsdeskundigheid…
Dan zitten we momenteel in een verschuiving van fase 1 naar fase 2.
Oftewel, op het gebied van onderwijs zijn we onbewust onbekwaam (fase 1), maar we worden ons er steeds meer van bewust dat we onbekwaam zijn (fase 2).
Het punt is:
In onze reis naar optimaal onderwijs zitten we MIDDENIN het leerproces.
De laatste tijd verschijnen er steeds meer inspirerende boeken, video’s en andere bronnen die mensen BEWUST maken van de problemen in het onderwijs.
Kijktip: Een sprekend voorbeeld is de Ted Talk van Sir Ken Robinson met de titel “Do schools kill creativity?” (Spoileralert: het antwoord op die vraag is volmondig JA.) Deze lezing van mijn collega onderwijsgoeroe (laat mij maar even in m’n waan 😉 ) is al miljoenen keren bekeken.
Moet je je eens voorstellen: Een lezing over nota bene onderwijs…
Saai…
Wie wil daar nou naar kijken…
Nou, op YouTube in ieder geval al meer dan 19.000.000 mensen.
En dat is fantastisch nieuws!
Het impliceert dat we met z’n allen bereid zijn kritisch te kijken naar het onderwijssysteem. En dat is een goed uitgangspunt voor daadwerkelijke verandering in het onderwijs.
Oké, toegegeven:
Bewustwording van de PROBLEMEN betekent nog niet dat we ons bewust zijn van OPLOSSINGEN voor beter onderwijs.
En, weet je, dat is prima. Verandering kost nu eenmaal tijd.
Bewustwording van de ONDERWIJSPROBLEMATIEK is een langzaam proces. En dat geldt ook voor bewustwording van de oplossingen.
Vergelijk het met stress: Veel mensen hebben last van lichamelijke klachten, maar hebben niet altijd door dat het door stress komt. En zodra ze ontdekken dat hun klachten het resultaat zijn van stress, weten ze nog niet meteen wat ze aan hun stress kunnen doen. Leren omgaan met stress is de volgende stap.
Voor onderwijs geldt hetzelfde: Nu we ons langzaam bewust worden van de onderwijsproblemen (fase 2), is de volgende stap dat we de oplossingen voor beter onderwijs ontdekken (fase 3).
En dat kost tijd.
Toch ben ik er 100% van overtuigd dat het onderwijssysteem de komende tijd in sneltreinvaart een succesvolle transformatie zal doormaken.
Daar zal ik in ieder geval m’n uiterste best voor doen. Doe je mee?
Als docenten, schoolleiders en ander onderwijsbetrokkenen kunnen we heel veel doen om onderwijs hoogstpersoonlijk een succesvolle transformatie te geven. Ben je benieuwd hoe we onderwijs succesvol verbeteren?
Download gratis Het Onderwijs Transformatie Pakket!
Check gerelateerde artikelen
